Obchodzony 6 maja Гергьовден to oficjalne święto państwowe i bardzo ważny dzień w kulturowym kalendarzu Bułgarii, szczycący się bogactwem barwnych rytuałów poświęconych mitycznemu Georgiemu.

W bułgarskim kościele prawosławnym obchodzony jest wówczas Dzień Świętego Jerzego – Zwiastuna Zwycięstwa, jednego z najważniejszych świętych, którego imię lub jego pochodną nosi bardzo wielu Bułgarów i Bułgarek. Swe imieniny obchodzą w tym dniu m.in. Georgi i Gergana, Ginka, Ganka i Gancho, Galya, Galin i Galina.

Od roku 1880, na mocy dekretu księcia Aleksandra I Battenberga, 6 maja świętuje się także jako Dzień Odwagi i Armii Bułgarskiej – w stolicy kraju i innych miastach organizowane są parady i uroczyste demonstracje sił zbrojnych.

Wierzenia ludowe mówią, że św. Jerzy i św. Dymitr są braćmi bliźniaczymi, między których dzieli się rok- od Dnia Świętego Jerzego do Dnia Świętego Dymitra jest jego letnia połowa, a czas od Dnia Świętego Dymitra do Dnia Świętego Jerzego oznacza połowę zimową.

Dzień Świętego Jerzego, uznawanego za patrona wiosennej roślinności i płodności, a także pasterzy i rolników, dedykowany jest zatem odprawianiu rytuałów związanych z zapewnieniem zdrowia i płodności ludziom, zwierzętom i roślinom.

O świcie Dnia Świętego Jerzego, zanim zapieją koguty, ludzie wychodzą na pola lub łąki by obmyć w porannej rosie twarz, ręce i stopy na szczęście, a w niektórych regionach Bułgarii było w zwyczaju tarzać się w niej nago.
Tradycja „kąpieli w rosie” wyrasta z wiary, że Święty Jerzy pomaga uprawom rosnąć dlatego błogosławi poranną rosę. Tego dnia zatem rosa, ale także woda z naturalnych źródeł i strumieni ma szczególne właściwości, a kąpiel w niej zapewnia zdrowie oraz płodność. W tradycyjnych wierzeniach każda kropla deszczu na Gergiovden jest czystym złotem.
Po odbyciu rytualnej „kąpieli” należy wziąć trochę uzdrawiającej wody do domu. W drodze powrotnej, zgodnie z tradycją, zbiera się młode rośliny do okrycia zielenią drzwi domów, stajni i obór – mai się także siebie i bydło. Zebrane tego ranka zioła mają wyjątkową moc.

W piosenkach wykonywanych z okazji Dnia Świętego Jerzego często mowa jest o „złotych huśtawkach”, na których zwyczajowo kołysać się mają młode dziewczyny i chłopcy w trosce o zdrowie i ochronę przed wypadkami, a także przed leśnymi nimfami, smokami i innymi złymi stworzeniami. Śpiewają przy tym do pierścieni umieszczonych w naczyniu z wodą, kwiatami i ziołami by wywróżyć, kto poślubi kogo w ciągu roku.

Inny zwyczaj wzmagający żyzność ziemi, nakazuje w dzień Świętego Jerzego obejść z czerwoną pisanką wielkanocną granice pola, by w końcu zakopać ją pośrodku. Podobnie robi się w zagrodach i stajniach dla zachowania zdrowia i płodności trzody.

Tradycja wiąże to święto z wieloma barwnymi obrzędami, wśród których najsilniejszym wydaje się być ofiarowanie jagnięcia – zapewne jest to długie trwanie pogańskich tradycji wotywnych, a niedochowanie tradycji złożenia ofiary Świętemu Jerzemu, patronowi pasterzy i trzód uznawane było przez wspólnotę za wyraz niewiary i narażało na silny społeczny ostracyzm.
W zależności od regionu, jagnię zabijało się w domu – spryskując krwią ściany domostwa i twarze domowników – lub na polu, w okolicy rzeki.

Wokół szyi baranka ofiarnego owijany jest wieniec wykonany ze świeżych kwiatów i ziół. Podstawą jest zwykle gałązka morwy lub innego drzewa owocowego, koniecznie jednak ścięta tego samego dnia. Kwiaty przewiązane są czerwoną nitką. Według Dimitara Marinova, do końca XIX wieku składaniu wieńców rytualnych towarzyszyły dedykowane pieśni rytualne. Wiele z nich zostało wskrzeszonych w ostatnich czasach. Zwykle opowiadają o wyczynach Świętego Jerzego, który przebił smoka, uwolnił łańcuchy niewolników itp.
Współcześnie, na terenach wiejskich wciąż jeszcze upieczone w całości jagnię zanosi się do kościoła by je poświęcić, a później dzieli miedzy członków wspólnoty podczas tradycyjnej uczty organizowanej pod gołym niebem. Wówczas spożywa się także rytualne chleby pieczone z dodatkiem wody zebranej o poranku oraz tańczy się tradycyjne horo.

Wypiek pieczywa rytualnego na Dzień Świętego Jerzego to zazwyczaj zadanie teściowej lub najstarszej kobiety w gospodarstwie domowym. Znany bułgarski etnograf Dimitar Marinov zarejestrował dziesiątki odmian tych wypieków, a ich kształt i dekoracja nawiązuje do różnych momentów popularnego festiwalu. Niektóre bochenki są okadzane razem z jagnięciem, będącym częścią posiłku ofiarnego poświęconego Świętemu Jerzemu. Inne bochenki są zabierane do zagród dla owiec, aby pobłogosławić inwentarz.

Istnieje wiele rytuałów wykonywanych w domach, na polach lub w zagrodach dla zwierząt. Wszystkie z nich wynikają z przekonania, że Święty Jerzy ochroni zarówno ludzi, jak i bydło, da dobrym farmerom dobre zbiory i dom pełen dzieci.
Dziś coraz częściej już odchodzi się od tradycyjnych obrzędów, chociażby tych z wykorzystaniem krwi jagnięcej mającej zapewnić zdrowie i dostatek, niemej wciąż bardzo powszechne jest, że 6 maja całe rodziny zasiadają przy wspólnym stole by uczcić Гергьовден – jedno z najważniejszych bułgarskich świąt.

Innym ciekawym faktem jest, że piosenka Ederlezi spopularyzowana w Polsce głównie w aranżacji Gorana Bregović’a i wykorzystana w filmie Emira Kusturicy „Czas cyganów”, związana jest właśnie z obchodami powrotu wiosny celebrowanymi w dniu 6 maja.

Piosenka ta jest szeroko znana nie tylko w krajach bałkańskich i posiada liczne wersje językowe, w tym grecką, turecką czy polską.

Bułgarski zespół Ku-Ku Band nagrał ją na kilku swoich albumach w rozlicznych wersjach:

bułgarskiej ("Гергьовден", "Gergyovden, "St. George's Day"), serbsko-bułgarskiej ("Свети Георги", "Sveti Georgi", "St. George") i romsko-serbsko-bułgarskiej ("Erdelezi").

Utwór z polskim tekstem, również w aranżacji Gorana Bregović’a, wykonywała Kayah.

Poniżej znajdują się tekst bułgarski wraz z tłumaczeniem oraz polska wersja językowa.

Пролетта на рамото ми кацна,
жива и зелена,(x2)
скоро е Гергьовден.
Слънце пак мечтите съживява,
млади и горещи,(x2)
скоро е Гергьовден.

Припев:
Е-е-е-е-е-е-е Свети Георги ще помолим
с нас по пътя да върви,
Свети Георги, тебе молим е-е-е-е
дай ни сила с наш'та орис пак да се преборим!

Други пътища ще ни повикат,
заедно ще тръгнем,(х2)
дойде ли Гергьовден.
И над нас звезди ще се посипят,
мъката ще скрият,(х2)
дойде ли Гергьовден.

Припев: (х3)

Wiosna spadła na ramiona moje
Żywa i zielona (x2)
Wkrótce nadejdzie Dzień Świętego Jerzego
Słońce na nowo ożywia nasze marzenia
Młode i gorące (x2)
Wkrótce nadejdzie Dzień Świętego Jerzego.

Chór:
Е-е-е-е-е-е-е Będziemy prosić Świętego Jerzego
By prowadził nas po naszej ścieżce
Święty Jerzy błagamy Cię е-е-е-е
Daj nam raz jeszcze siłę do przezwyciężenia naszego złego losu!

Inne ścieżki będą przed nami
Pójdziemy nimi razem (x2)
Gdy nadejdzie Dzień Świętego Jerzego
I gwiazdy będą spadać na nas
Ukryją nasze żale (x2)
Gdy nadejdzie Dzień Świętego Jerzego.

Chór (x3)

Zima na ramiona moje spadła
Niewinnością białym śniegiem
Pierwsza gwiazda już na niebie
Nie ma nie ma ciebie.

Ogień tańczyć zaczął już w kominie
A choinka się zieleni
Serca ludziom opromieni
Moje w kamień zmieni.

Śnieg zasypał dzisiaj wszystkie drogi
Niewinnością białym płaszczem
Twoich śladów nie wypatrzę
Nie mam cię na zawsze.

H-e-e-e-j moje góry i doliny
Widziałyście może dziś
Dokąd odszedł mój jedyny
H-e-e-e-j Bóg się rodzi
Moc truchleje
Nie ma nie ma ciebie.

H-e-e-e-j moje góry i doliny
Odpowiecie może mi
Dokąd odszedł mój jedyny.

H-e-e-e-j Bóg się rodzi
Moc truchleje
Nie ma nie ma ciebie.

źródło: tekst i foto

https://en.wikipedia.org/wiki/Ederlezi_(song)

https://www.vesti.bg/

https://bnr.bg/en/post/100402627/gergiovden-greenery-lamb-and-merrymaking