Historia Bułgarii

W połowie IV tysiąclecia p.n.e. rozpoczął się napływ na tereny obecnej Bułgarii plemion koczowniczych z Azji Środkowej. W V wieku p.n.e. jedno z plemion trackich utworzyło nawet organizm państwowy – Królestwo Odrysów. Tereny te zdobyli Rzymianie i w pierwszej połowie I wieku (6–9 r. n.e.) pomiędzy Dunajem a pasmem Starej Płaniny utworzyli rzymską prowincję Mezję, która w roku 86 n.e. została podzielona na Mezję Dolną i na Mezję Górną. W połowie I w. n.e. na południe od Starej Płaniny powstała rzymska prowincja Tracja. Z czasem tereny obecnej Bułgarii stały się miejscem najazdów Hunów i Gotów.

W VI wieku tereny te zaczęły zasiedlać pasterskie plemiona słowiańskie, które zostały podbite ok. roku 680 przez Protobułgarów. Bułgaria powstała w 681 roku, założona przez Asparucha. Chan Borys I Michał został ochrzczony przez duchowieństwo greckie w przeddzień Zielonych Świąt 25 maja 864 roku. Otrzymał na cześć cesarza bizantyjskiego Michała III, swojego ojca chrzestnego, imię Michał. Powstało potężne państwo ze stolicą w Plisce (od 895 w Presławiu), które trwało w okresie 681–1018. W 915 r. Symeon przyjął tytuł cara. Od 1018 tereny Bułgarii zostały ostatecznie podbite przez Bizancjum i pozostawały pod władzą Bizantyjczyków do 1185 mimo antybizantyjskich powstań ludowych.

W latach 1186–1398 istniało drugie państwo Bułgarów, po czym jego terytorium stało się częścią Imperium Osmańskiego.

3 marca 1878 po klęsce Turcji w wojnie z Rosją sporządzono traktat pokojowy w San Stefano, który przewidywał utworzenie Wielkiej Bułgarii będącej wciąż wasalem Turcji, ale bez prawa stacjonowania w niej wojsk tureckich. W granicach wielkiego państwa bułgarskiego miały się znaleźć, oprócz samej Bułgarii, Tracja i Macedonia bez Salonik. Dlatego 3 marca – dzień zakończenia wielowiekowej tureckiej okupacji ziem bułgarskich – jest świętem narodowym tego kraju.

Pierwszym władcą niepodległej Bułgarii został wybrany przez zgromadzenie narodowe Aleksander I Battenberg, posługujący się tytułem księcia. Niepodległość uzyskana w 1878 (w pełni w 1908 po oficjalnym przyłączeniu Rumelii Wschodniej) zapoczątkowała ścieranie się wpływów niemieckich i rosyjskich. W 1886 roku rosyjscy oficerowie wymusili abdykację księcia Aleksandra I. W 1879 roku księciem został Ferdynand I Koburg – bratanek króla Portugalii Ferdynanda II. W 1908 roku został on królem niezawisłego królestwa Bułgarii, a następnie ogłosił się carem. Na skutek wojen bałkańskich (1912–1913) Bułgaria utraciła znaczną część terytorium, dlatego też przystąpiła do I wojny światowej po stronie państw centralnych. Wojna zakończyła się jednak klęską, a Bułgaria straciła swoje krótkotrwałe zdobycze terytorialne (najboleśniej odczuła brak dostępu do Morza Egejskiego). W 1918 roku car został zmuszony do abdykacji na rzecz swojego syna Borysa i opuszczenia kraju.

W II wojnie światowej Bułgaria opowiedziała się (m.in. wraz z Węgrami, Rumunią i Finlandią) po stronie państw Osi. Borys III pełnił funkcję cara do swojej śmierci w 1943 roku. W trakcie II wojny światowej oficjalnie carem był kilkuletni brat Borysa, Symeon II. Faktyczna władza spoczywała w rękach Rady Regentów, w skład której wchodzili Bogdan Fiłow, książę Cyryl (brat Borysa III) oraz gen. Nikoła Michow. W trakcie II wojny światowej Bułgaria uzyskała niewielkie nabytki we wschodniej części Jugosławii oraz krótkotrwałe włączenie do Bułgarii części greckiego terytorium Tracji Zachodniej i części Macedonii Egejskiej, ale bez Salonik. Zajęcie w 1944 kraju przez Armię Czerwoną spowodowało obalenie monarchii i ustanowienie Ludowej Republiki Bułgarii w 1946 roku, po czym władzę objęła Bułgarska Partia Komunistyczna (generalni sekretarze – Georgi Dymitrow, Wyłko Czerwenkow, Todor Żiwkow).

Bułgaria była członkiem RWPG i Układu Warszawskiego. Masowe demonstracje w listopadzie i grudniu 1989 wpłynęły na utworzenie demokratycznej republiki parlamentarnej (pierwsze wolne wybory 13 października 1991).

W latach 2001-2005 premierem republiki był były car Symeon II. Był to pierwszy w historii państw Europy Wschodniej przypadek, gdy monarcha obalony przez reżim komunistyczny został premierem powstałej później republiki. Symeon jest również jedynym monarchą na świecie, któremu drogą demokratyczną udało się odzyskać władzę w republice.

29 marca 2004 Bułgaria wstąpiła do NATO. 1 stycznia 2007 Bułgaria stała się członkiem Unii Europejskiej. Rząd bułgarski czyni starania, by zostać członkiem strefy Schengen.